Graham Audio LS5/9 BBC Monitor Hoparlör
LS5/9, BBC'nin kendi kullanımı için 1980'li yılların başlarında tasarlamış olduğu efsane monitör. Profesyonel Audio konusunda 20 yıldır faaliyet gösteren Graham Audio bu hoparlörü, aslına sadık kalarak baştan yaratmak hedefiyle yeni bir oluşum içine girmiş. O dönemin BBC mühendislerinden Spencer Hughes'un kendisi gibi aynı konuda çalışan mühendis oğlu Derek Hughes ile anlaşarak yola çıkmışlar. Sonlandırılmış proje BBC'ye yollanıp test ettirilmiş ve onay alınır alınmaz BBC Lisansı ile satışa sunulmuş.
BBC Monitörü nedir ve neden önemlidir?
Çok iyi bilindiği gibi, BBC, yayın ve kayıt kalitesi ile ün kazanmış, İngilizlerin medar-ı iftiharı köklü kuruluş. İngiltere'nin muhtelif bölgelerinde kayıt stüdyoları var. Kayıt stüdyosuyla mastering stüdyosunun farklı mekanlar olduğu durumlarda ses mühendislerinin doğru karar verebilmeleri, nötr, doğal, tüm nüansları yansıtabilen ve sahne bilgilerini doğru aktaran bir hoparlör kullanımını zorunlu kılıyor. BBC için tını doğruluğu kadar, farklı insan seslerinin tanınabilmesi ve ayrıştırılabilmesi de diğer önemli kriterler. Bu kriterlere uyan hoparlörler oluşturabilmek için bir mühendislik departmanı kurmuşlar ve birçok efsane tasarıma imza atmışlar. Farklı firmalar tarafından üretilen küçük monitör LS3/5a modeli ile daha büyük boyutlu LS5/8, LS5/9 önemli projeleri arasında yer alıyor.
BBC'nin LS5/9 ile ilgili çalışma raporu
Graham LS5/9 hoparlörün ortaya çıkışı:
Graham, ilk olarak mid/bas ünitesini tekrar hayata geçirmekle işe başlamış. Orijinal hoparlörlerde, şu anda üretimde olmayan, Rogers'ın üniteleri kullanılmaktaymış. Bu yüzden elde kalan birkaç örnek ve proje notları esas alınarak Volt firmasına bir örnek sipariş edilmiş. Derek Hughes ile yapıtıkları çalışmalar sonucunda, orijinalinde olduğu gibi polipropilen koni malzemesi olan ve sonucundan çok memnun kaldıkları bir ünite oluşmuş.
Tiz ünitede şansları daha yaver gitmiş. Orijinal hoparlörde kullanılan 34mm yumuşak kubbeli Audax marka tiz ünitenin üretimi devam etmekteymiş. BBC'nin zamanında yumuşak kubbeyi korumak için yapmış olduğu delikli ızgara yeni hoparlörde de aynen korunmuş.
Bu iki üniteyi biraraya getirmek için Derek Hughes oldukça sofistike bir crossover devresi tasarlamış. Bu devrenin sıfırdan tasarlanmasının nedeni yeni bir mid/bas ünitesi kullanılması ve tiz ünitenin az da olsa (orijinaline göre) değişime uğramasıymış. Bu devre, düşük frekansları mid/bas ünitesine ve yüksek frekansları da tiz üniteye yönlendirmenin dışında ünitelerin frekans eğrilerini gözeterek doğru tonal dengenin oluşumunu da sağlıyor.
Yenilenmiş tasarım BBC'nin onayını alır almaz üretime geçilmiş.
Teknik Özellikler:
Sistem : 2 Yollu Refleks
Kabin : İnce duvarlı tasarım (ciddi sönümlendirme ile) Huş Ağacı Su Kontrplağından
Finiş : Ağaç kaplama (kiraz, pelesenk veya abanoz)
Ebatlar : 28cm x 27.5cm x 46cm
Ağırlık : 14kg
Frekans Aralığı : 50Hz~16kHz +/-3dB
Nominal Empedans : 8 ohms
Duyarlılık : 87dB SPL (2.83V, 1m)
Maksimum Çıkış : >100dB @ 2m (bir çift için)
Mid/Bas Ünitesi : 200mm Diaphnatone Polipropilen
Tiz Ünitesi : Son Audax HD 13D34H
Crossover : FL 6/36, 24 Hassas Eleman ile
Önerilen Ampli Gücü : 50 - 200 Watt arasında
HI-FI WORLD dergisinin Eylül 2014 sayısında çıkmış olan yazının son paragrafından bazı alıntılar yaptık. Dergi ayrıca LS5/9'a beş yıldız vermiş ve "OUTSTANDING - amogst the best" ("SIRADIŞI - en iyiler arasında") diye tanımlamış:
"Graham Audio BBC Lisanslı LS5/9 hoparlörüyle çok iyi bir iş yapmış...
Ses dengeli, akışkan ve doğru. Kulağınızı tırmalayan, rahatsız edici tizler ve herşeyin üzerini kaplayan aşırı baslar yok...
Orijinal BBC hoparlörler 30 yıl önce oldukça popülerdi ve bahse girerim ki yeni Graham Audio versiyonları da gelecek 30 yıl boyunca müzikseverlere keyif vermeye devam edecek."
Hi-Fi+ dergisinin 107. sayısında çıkmış olan Alan Sircom imzalı yazıdan bazı alıntılar:
"Müzik hoparlörlerin arasında ve arkasında oluşuyor, sizin üzerinize atlamıyor. Müzisyenlerin yerleşimi müthiş hassas, vokalleri tam ortada duyuyorsunuz, canlı olduğu kadar artikülasyona da sahip (tane tane) ve tam olması gerektiği yerde duruyorlar...
Bu hoparlörlerin müziği nasıl çaldığı konusunu araştırmaya devam ettikçe, kısa sürede müziğin müzik gibi çaldığını farkediyorsunuz... Çelikimsi bir ses değil, yalnızca ses, koyu tonlu veya açık tonlu veya renklendirilmiş veya başka bir şey de değil, yalnızca müziğin kendi gibi çalıyor...
Kıyaslayabilmek için bize bir çift orijinal BBC LS5/9 hoparlör verildiği için şanslıydık. BBC hoparlörlerin en güçlü yanlarından biri de tutarlılığıdır. Eğer Graham LS5/9 aynı şekilde çalamasaydı LS5/9 ismini koyması mümkün olamayacaktı. Graham LS5/9'u orijinal modelden ayırt edemedik (tabii yalnızca ses bazında konuşuyoruz)...
Graham LS5/9 harika çalıyor... tümüyle 30 yıl önceki ses. Sonradan bazı şeyler ileri gitti ama Graham'lar bize gösteriyor ki her 'ileri' gidiş 'yukarı' gidiş anlamına gelmiyor...
Evet, geçtiğimiz 30 yılda gitgide parlaklaşan sesler dinlemeye alışanlar, LS5/9'ların sesi üzerinize fırlatmayan tarzını yadırgayabilirler ama modern hoparlörlerin odyo dünyasını yanlış bir yöne götürdüğünü bilen birçok insan var. Graham Audio LS5/9, diğer birkaç seçkin ekipmanla birlikte, bu insanları iyi müzik dinlemeye davet ediyor. BBC doğru yolu yalnızca LS3/5a ile bulmamış!"
